Духуобунай наука үөрэҕин кыһата: таҥара үлэһитин үүннэрии

157 саас!  Саха сирин  үрдүк үҥрэҕин ханнык кыһата маннык уһун  историялаах буолуон сҥбүй? Дьиҥин ыллахха, биир эрэ: Дьокуускайдааҕы духуобунай семинария.

Чуолаан манна идэттэн   эрэ ордук идэни талбыт  дьону бэлэмнииллэр: сулууспалааһын, олох быһыыта-майгыта, ураты аналланыы, онно үгүстэр эрдэттэн бэлэмнэнэллэр… Бу Таҥара үлэһитэрин туһунан этиллэр – билигин кинилэри ҥрҥспүүбүлүкэбит  үгүс приходтара олус күүтэллэр.

Ким бу кыһа студена буолуон  сҥбүй? Таҥара үлэһитэ буолуон  баҕарар  киһи туохха бэлэм буолуохтааҕый?  Дьокуускайдааҕы семинария кэлин кэмҥэ тҥһҥ уларыйда? Бу туһунан кэпсииригэр мин семинария ректорыттан, иеромонах Иларионтан (Варежкинтан) кҥрдҥстүм.

 

Мэлдьи биллэр-кҥрҥр киһи

-- Илларион аҕабыт,   үрдүк үҥрэх сорох кыһатыгар БКГЭ (Биир кэлим государственнай экзамен) түмүгүн учуоттууру таһынан, абируриеннары кытта ҥссҥ сэһэргэһии ыыта сатыыллар. Јссҥ докумуон   туттарыытын саҕана үҥрэххэ туттарсааччыны биһиэнэ дуу, биһиэнэ буолбатах дуу диэн «ыйдаҥырдан кҥрҥҥрү».  Оттон эһиэхэ хайдаҕый?

Семинария итинтэн туора турбат. Итини биһиги эмиэ туһанабыт. Биллэн турар, тутар комиссия бастатан туран БКГЭ түмүгүн, абитуриент билиитин таһымын сыаналыыр. Маны таһынан үҥрэххэ туттарсааччы Ытык Суруйууну, Православнай Церковь историятын,  нуучча тылын уо д.а билиитэ тургутуллан кҥрүллүҥхтээх.

Ол гынан баран биһиги киһи духуобунай, сиэр-майгы ҥттүнэн туругун туох-ханнык иннинэ кҥрҥбүт. Јскҥ киһи бэрээдэгэ үгэс сыаннаһыгар, христианскай кэс тылы тутуһууга  олоҕурар буоллаҕына, онон   кини БИһИГИ студеммыт буолара   быһаарыллар.   

-- Оттон эһиги студенҥыт диэн кимий?

-- Пастырство ураты миссия буоларын  ҥйдүүр киһи. Таҥара үлэһитэ бары кҥрҥ-билэ сылдьар киһибит. Сорох киниэхэ сүбэ, уоскулаҥ кҥрдҥһҥ барыа, сороххо кини сиэр-майгы ыйыга  буолуон сҥп.  Маннык  суолу  талар киһи бу туһунан ҥйдүҥхтээх. Мэлдьитин.

Биһиги киниэхэ идэ эрэ биэрэр буолбатахпыт ээ – сулууспалааһыҥҥа бэлэмниибит. Ол ҥрүүтүн ханнык эрэ  сиэртибэлэниини кытта ситимнэһэр.  Биллэн турар, алҕастан куоппаккын, ол гынан баран үксүгэр докумуону туттарыы саҕана киһи маныаха бэлэмнээҕэ дуу, бэлэмэ суоҕа дуу кҥстҥр…

 

Пастырь хайдах буһана-хатан тахсара

-- Таҥара үлэһиттэрин бэлэмнээһин болдьоҕо тҥһҥнүй?

-- 4 сыл. Семинария пастырскай салаатыгар үҥрэнии баклавариат, атыннык эттэххэ,  толору үрдүк үҥрэх чэрчитинэн ыытыллар, үҥрэҕи бүтэрээччи «Теология бакалавра» степеннээх диплому ылар.

Ардыгар туттарсааччы билиитэ ситэтэ суох, ол  гынан баран   үҥрэнэр баҕалаах буолар.  Маннык ыччаттарга анаан бэлэмниир салааны астыбыт.

4 сыл устата биэс уонча үҥрэх дисипилиинэтэ истиллэр. Туох-ханнык иннинэ, бу, биллэн турар, кинилэргэ саамай суолталаах богословскай цикл, литургическай предметтэр, Таҥара Сулууспатын (Богослужение) устааба о.д.а. Историческай предметтэр улахан ситимнэрэ (цикллара): Нуучча Православнай Церковын, Поместнай (Түҥлбэ) Православнай Церковтар историялара о.д.а.

Богословскай дисипилиинэлэри таһынан программаҕа гуманитарнай наукалар киэҥ куурустара баар: философия, нуучча уонна саха тыллара  о.д.а.  Јстүбэһи, тылларга биһиэхэ уопсайынан  ураты болҕомто ууруллар. Былыргы да, аныгы да тылларга. Семинаристар церковнай-славянскай, латинскай, греческэй тыллары үҥрэтэллэр, билиҥҥи английскай тылга практикаланаллар. Оттон быйылгы үҥрэх сылыттан, баҕар, баларга ҥссҥ немец эбэтэр француз тыла эбиллиэҕэ. Бу барыта кэнэҕэски пастырь  араас дьону кытта уопсай тылы буларыгар уонна бэйэтин сулууспатын чиэстээхтик толороругар наадалаах.

-- Хас биирдии киһиэхэ наадалаах тылы сатаан булар маннык таҥара үлэһиттэрин   бэлэмниир кыаллар дуо?

-- Даа,  мҥлүйүҥнүнэн кинигэни ааҕыахха, киһини элбэх билиинэн-кҥрүүнэн хааччыйыахха сҥп -- Интернет сир хайа баҕарар муннугар маннык кыаҕы биэрэр буолтун кэннэ. Ыраахтан да үҥрэтиэххэ сҥп. Ол гынан баран ханнык баҕарар семинария сыала, туох да диэбит иһин, кэнэҕэски пастырь личноһын чочуйуу буолар. Оттон маннык иитии, маннык буһуу-хатыы быһаччы ситимнэһиинэн эрэ кыаллар.

Онон биһиги студеннарбыт бары – киириэхтэриттэн бүтэриэхтэригэр диэри – ураты усулуобуйаҕа сылдьаллар. Бастатан туран, уопсай дьиэҕэ олороллор. Бу  улуустартан  сылдьар оҕолор эрэ буолбатах (оннуктар аҕыйаҕа суохтар), куорат оҕолоро эмиэ.  Манна даҕатан эттэххэ, уопсайдара  үтүҥкэн дьиэ, улахан спорт саалалаах, түҥртэ аһыыллар, -- бу барыта Дьокуускайдааҕы Епархия суотугар. Маны таһынан студеннар ҥссҥ стипендия ылаллар, ол кээмэйэ кинилэр кыһамньыларыттан уонна үҥрэххэ ситиһиилэриттэн тутулуктаах. Биһирэм быһыытынан студеннар аны  владыка Роман алгыһынан Саха сирин, Арассыыйа уонна омук дойдуларын христианскай сибэтиинньэлэригэр паломниктыы барар кыахтаахтар.

Оттон бу кинилэр күннэрэ хас биирдии чааһынан аттаран былааннанар: тустаах кэмҥэ сарсыардааҥы уонна киэһээҥи мэлииппэлэр, үҥрэх, үлэҕэ истигэн буолуу (послушание) о.д.а.

-- Тоҕо?

- Биир ҥттүнэн, бу бэрээдэккэ иитэр – дьыалаҕа да, ҥйгҥ-санааҕа да. Атын ҥттүнэн, бииргэлэһиини, түмсүүнү  иитэргэ кҥмҥлҥһҥр – биһиги бары уопсай дьыаланы оҥоробут: дьоҥҥо Таҥара тылын тиэрдэбит. 

Иккиһинэн буоллаҕына, семинария, кыараҕас ҥйдҥбүлүнэн, кҥннҥрү богословтары эрэ бэлэмниир  буолбатах.  Туох-ханнык иннинэ, биһиги ҥй-санаа ҥттүнэн (интеллектуальнай) сайдыылаах дьону иитэбит. Онон кҥннҥрү үҥрэх хаамыытын сэргэ сыл устата куорат уонна ҥрҥспүүбүлүкэ таһымнаах элбэх церковнай-общественнай тэрээһиннэр ыытыллаллар, онно студеннар бары кытталлар. Дьэ чуолаан онно кинилэр пастырства сүнньэ буолар үгүс суолга үҥрэнэллэр. Бу билиҥҥи кэмҥэ пастырь буолар хайдаҕын ҥйдүүргэ кыаҕы биэрэр.

 

Бырайыактар уонна түмүктэр

--Иларион аҕабыт, 2011 сыллаахха Дьокуускайдааҕы духуобунай училище семинария статуһун ылбыта, онон кини быһа ҥрҥспүүбүлүкэ үрдүк үҥрэҕин кыһаларын кэккэтигэр киирбитэ.  Бу кэнниттэн туох уларыйыылар буоллулар?

--2011 сыллаахха буолбуту историческай сабыытыйа диэххэ сҥп. Тоҕо диэтэххэ, бу историческай кырдьыгы чҥлүгэр түһэрэргэ кҥмҥлҥспүтэ. Дьокуускайдааҕы духуобунай семинария ҥрҥспүүлүкэ былыргы, 1858 сыллаахха үҥскээбит үҥрэҕин кыһата эбээт. Јссҥ эбии эттэххэ! Бу Саха сирин  үгүс уһулуччулаах деятеллэригэр  олох путевкатын биэрбит бастакы идэлээх (профессиональнай) региональнай үҥрэх кыһата. Чуолаан кинини бүтэрбиттэрэ Алексей Кулаковскай, Платон Ойуунускай, Максим Аммосов о.д.а. Ол гынан баран сэбиэскэй кэмҥэ семинария суох буолбута – 1920 сыллаахха сабан кэбиспиттэрэ.

Дьэ онон кини урукку статуһун чҥлүгэр түһэрии – оттон бу Дьокуускай уонна Ленскэй епискобын Роман кыһамньытынан кыаллыбыта – ҥрҥспүүбүлүкэҕэ ҥссҥ биир үрдүк үҥрэх кыһата кҥннҥрү баар буолуутуттан быдан ордук суолталаах буолан тахсар.   Дьиҥэр, бу тҥрүттэниигэ эргиллии. Чуолаан семинария баар буолуута – оттон кинини  элбэх саха интеллигенциятын бэрэстэбиитэлэ бүтэрбитэ –  хайа эрэ ҥттүнэн Саха сиригэр светскай үрдүк үҥрэх үҥскээһинигэр бастакы олугу охсубута.

Билигин Дьокуускайдааҕы семинария – бу Нуучча Православнай Церковыгар государственнай уонна церковнай үҥрэх стандартарыгар сҥп түбэһиннэрэн каадырдары бэлэмниир үрдүкү духуобунай үҥрэх кыһата. Туох-ханнык иннинэ, биллэн турар, бу церковнай уонна таҥара үлэһиттэрин туһунан этиллэр. Јскҥ урут, Дьокуускайга духуобунай училище эрэ баар эрдэҕинэ, оҕолору үҥрэхтэрин салгыылларыгар Хабаровскай уонна атын регионнар семинарияларыгар ыытарга күһэллэр эбит буоллахпытына (онно кинилэр ардыгар хаалан хаалаллара), билигин оннук кыһалҕа суох. Биһиги үрдүк үҥрэх дипломнаах специалистары бэйэбит бэлэмниибит. Ол аата, каадырдарбытын сүтэрбэппит. Биһиги үҥрэҕи бүтэрээччилэрбит – магистратураҕа киирбэт буоллахтарына – ҥрҥспүүбүлүкэҕэ церковь  сулууспатыгар (послушаниеҕа)  ылыллаллар.   Духуобунай семинарияны бүтэрээччилэри аныыр билиҥҥи Балаһыанньанан, хас биирдии бүтэрээччи бэйэтин сулууспалыыр миэстэтин ылар. Студент үрдүк үҥрэҕи  ылар эрэ буолбатах, бу кэнниттэн ҥссҥ сулууспалыыр миэстэлэнэр диэн этиэххэ сҥп. Дьокуускайдааҕы епархия хас биирдии выпускникка  үлэ миэстэтин булуоҕа.

-- Атыннык эттэххэ,  уларытыы түмүгэ кҥстҥ-биллэ сылдьар?

-- Оннук. Јстүбэһи, олох ҥтҥрдҥҥҕүтэ, бэс ыйыгар, биһиги ҥссҥ алта выпускнигы семинария пастырскай салаатын бүтэрбиттэринэн эҕэрдэлээбиппит, кинилэр хайыы үйэҕэ Дьокуускайдааҕы епархия араас благочиниеларыгар ананнылар.  Бэрт эбиллии! Саха сиригэр уруккутун курдук таҤара үлэһиттэрэ син биир тиийбэттэр ээ, кинилэргэ наадыйыы олус улахан. Улуустарга, ордук ыраах сылдьан владыка Роман саамай истэр ыйытыга: «Биһиги хаһан бэйэбит аҕабыыттанабытый?»

Маны таһынан, билигин семинарияҕа Саха сирин араас благочиниеларыгар ҥссҥ уруккуттан сулууспалыы сылдьар таҥара үлэһиттэрэ эмиэ үҥрэхтэрин үрдэтиниэхтэрин сҥп. Бу туһугар кинилэр ҥрҥспүүбүлүкэ таһыгар тахсар наадалара аны суох.

-- Оттон выпускниктартан ким эмэ салгыы үҥрэниэн баҕардаҕына?

-- Баһаалыста! Биһиги Москватааҕы уонна Санкт-Петербургдааҕы духуобунай академиялары кытта уруккуттан бииргэ үлэлэһэбит уонна сыл аайы кэриэтэ оҕолортон ким эмэ онно магистратураҕа направление ылар. Бу туһунан быһаарыыны семинария ученай сэбиэтэ  выпускник баҕатын эрэ буолбакка, дьоҕурун кытта учуоттаан туран, ылынар. Түмүк быһаарар тылы баһылыыр архиерей биэрэр.

Биһиэхэ бастаан семинарияны, онтон магистратураны бүтэрэн, академическай үҥрэхтэнэн эргиллибит выпускниктар хайыы үйэ бааллар. Быйыл биһиги Алексей Корнильцевы кҥрүстүбүт – икки сыллааҕыта кинини Санкт-Петербургдааҕы духуобунай семинарияҕа ыыппыппыт. Дьэ билигин кини үҥрэҕин ситиһиилээхтик бүтэрэн,   епархия дьаһалыгар кэллэ.

Онон семинарияны чҥлүгэр түһэрии бэйэтин түмүгүн биэрэр. Бу владыка Роман  үтүҥ дьыаланы саҕалыырыгар онно суоттаммыт чопчу түмүгэ буолар.

 

Дьиҥ бэйэ тугу этэрин  иһит

-- Семинарияҕа тиийдэххэ, ааһан иһэр ХАС БИИРДИИ  студент эйигин кытта дорооболоһор. Оннооҕор аан бастаан да кҥрҥр буоллаххына… Биир да светскай үрдүк үҥрэх кыһатыгар манныгы кҥрсҥ илик буоламмын, үҥрэбин. Бары семинариялар  маннык үгэстээхтэр дуо?

-- Барыларын туһунан кыайан эппэппин, оттон биһиэхэ, кырдьык, оннук. Бу иитии хайдаҕын  кҥрдҥрҥр, преподавателлэр уонна студеннар бииргэ үлэлээһиннэрин түмүгэ буолар. Семинария  сабыылаах тэрилтэ буолбатах. Биһиги ыалдьыкка үҥрэбит, уонна биһиэхэ тиийэр дьон маны билиэхтэрин баҕарабыт.

Јстүбэһи, биһиги элбэх ыалдьыттаахпыт. Владыка Роман алгыһынан семинария епархия үгүс бырайыактарын олоххо киллэрэр духуобунай площадка буолбута ыраатта. Манна студеннар форумнара, православнай ыччат съеһэ, Ороһуоспатааҕы уонна Сибэтиэй Иннокентьевскай ааҕыылар о.д.а. буолаллар. Биһиэхэ светскай үрдүк үҥрэх кыһатын элбэх студена кэлэр, кэлин бу оҕолор биһиги доҕотторбут буолаллар.

Семинаристар да бэйэлэрэ Дьокуускайга  араас үрдүк үҥрэх кыһаларын икки ардыларынааҕы тэрээһиннэргэ үҥрэ-кҥтҥ кытталлар. Холобур, 2015 сыл муус устарыгар биһиги семинаристарбыт  «Кыайыы Ырыалара» студеннар хуордарын куонкуруһугар кыттан, Гран-при   хаһаайыннара буолбуттара. Тҥһҥ да улахан -- М.К. Аммосов аатынан ХИФУ своднай хуорун, БГУЭП, Дьокуускайдааҕы музыкальнай колледж о.д. а. коллективтарын курдук -- күрэс былдьаһааччылаах буоллаллар.

Семинарияҕа үгүстүк араас быыстапка, «Гармония души» камернай музыка о.д.а. кэнсиэрдэрэ буолаллар. Онно     араас саастаах элбэх дьон   сылдьар,   ити    духуобунай култуураҕа үгүс киһи сыстар   баҕалааҕын дьэҤкэтик кҥрдҥрҥр.  Онон маннык үгэһи сайыннарар наадалаах -- биһиги ону оҤоруохпут.

--  Семинария суола уһун, ол  хас кэм-кэрдии аайы  араастардаах  буоллаҕа буолуо. Сүүрбэ биирис үйэҕэ Дьокуускайдааҕы  семинария суола хайдаҕый?

-- Бу саҤа уонна урукку  толору дьүҥрэлэһэр, сҥп түбэһэр  сирдэрэ. Биир ҥттүнэн, семинария  ҥссҥ сибэтиитэл Иннокентий, Москва уонна Коломенскай митрополита,  олохтообут  үгэһин харыстаан илдьэ сылдьар -- семинария сибэтиитэл Иннокентий кэмигэр Дьокуускайга баар буолбута. Атын ҥттүнэн, семинария  билиҥҥи стандартары хоһууннук апробациялыыр.  «Уруккуну харыстаан, аныгыны хаҥатан ис» – бу чуолаан биһиги семинариябыт туһунан.

-- Ханнык үҥрэххэ киирэбин диэн суол  арахсыытыгар турар  бэҕэһээҥҥи үҥрэнээччигэ тугу сүбэлиэҥ этэй? Дьэ билигин кини интервьюну ааҕа олорон, арай, гимназияҕа киирбит киһи дии саныыр буоллун?

-- Дьэ, маннык арахсыыга  түбэһэн хаалыы – баҕар, чахчы Таҥара оҥоһуута  буолуо. Баҕар, дьиҥ бэйэ тугу этэрин  истэр наада буолаарай? Баҕа үҥскэбит буоллаҕына, боруобалаан кҥрүҥххэ наада. Ким билиэ баарай, баҕар, кэнэҕэһин бу уолтан үтүҥ пастырь үүнэн тахсыаҕа.

 

Елена Воробьева